بیواستراتیگرافی و پالئواکولوژی سازند پابده با هدف بررسی ارتباط آن با افق فسفات دار در کوه لار (شمال گچساران)

کانسار فسفات کوه لار (کانسار فسفات آیرما) به وسعت 39 کیلومتر مربع و در دماغه شمال غربی تاقدیسی به همین نام در استان کهگیلویه و بویر احمد واقع است. این تاقدیس در زیر زون زاگرس چین خورده (folded zagros) قرار داشته و سازند پابده را در خود جای داده است. سازند پابده در منطقه مورد مطالعه به جهت دارا بودن افق های فسفات دار با عیار مناسب و میزان ذخیره فراوان از دیرباز مورد توجه بسیاری از زمین شناسان قرار گرفته است. بمنظور تکمیل مطالعات زمین شناسی جهت اکتشافات تفصیلی در منطقه و مشخص نمودن افق های اصلی فسفات جهت تهیه نمونه تست پایلوت و نیز نمونه معرف و از طرف دیگر بدلیل بالا بودن هزینه های مربوط به آنالیز نمونه ها جهت یافتن افق اصلی در مراحل مختلف اکتشاف و استخراج، شرکت بین المللی تحقیقات صنعت و معدن آیرما تصمیم به اجرای طرحی تحقیقاتی در این زمینه نمود که بر مبنی آن یافتن افق اصلی فسفات (minable zone) و تعیین عیار برای آن از طریق اعمال روش هایی با هزینه کمتر (تهیه مقاطع نازک) امکان پذیر گردد. به همین منظور در راستای اجرای پروژه مذکور، پس از انجام مطالعات بایواستراتیگرافی و تشخیص گونه های فرامینیفرای پلانکتونیک، بر اساس جدیدترین بیوزوناسیون ارائه شده توسط وید و همکاران (wade et al., 2011)، بیوزون های سازند پابده در کوه لار ارائه شد و افق های اصلی فسفاته تعیین، سن آنها مشخص و درصد فراوانی محتوای فرامینیفری آن مشخص گشت. سازند پابده در برش کوه لار 5/389 متر ضخامت دارد. مطالعات انجام شده در این برش منجر به شناسایی 85 گونه متعلق به 23 جنس از فرامینیفرای پلانکتونیک و 14 جنس و گونه از فرامینیفرای بنتیک شد. بر اساس مطالعات صورت پذیرفته بر روی سازند پابده در برش مورد مطالعه، این سازند دارای 12 بیوزون است که از این تعداد 8 بیوزون متعلق به ائوسن و 4 بیوزون دیگر متعلق به الیگوسن می باشد. این بیوزون ها به ترتیب از قدیم به جدید عبارتند از: بیوزون شماره1:pseudohastigerina wilcoxensis/morozovella velascoensis concurrent rane zone، بیوزون شماره2: morozovella marginodentata partial range zone، بیوزون شماره 3: guembelitroides nuttali lowest occurrence zone، بیوزون شماره 4: orbulinoides beckmanni total range zone، بیوزون شماره 5: morozoveloides crassatus highest occurrence zone، بیوزون شماره 6: globigerinatheka semiinvoluta highest occurrence zone، بیوزون شماره 7: globigerinatheka index highest occurrence zone، بیوزون شماره 8: hantkenina alabamensis highest-occurrence zone، بیوزون شماره 9: pseudohastigerina naguewichiensis highest occurrence zone، بیوزون شماره 10: turborotalia ampliapertura highest occurrence zone، بیوزون شماره 11: globigerina sellii partial range zone و بیوزون شماره 12: globigerina ciperoensis partial range zone. با توجه به محتوای فسیلی و بیوزون های شناسایی شده، سازند پابده درمنطقه مورد مطالعه سنی از ائوسن پیشین تا الیگوسن پسین را داراست. پنج افق فسفاته در توالی این سازند در برش مورد مطالعه دیده می شود که تنها سه افق آن به لحاظ اقتصادی دارای ارزش بوده و پتانسیل استخراج را دارا می باشند. مطالعه فسیل شناسی نشان می دهد که سن این افق ها متعلق به ائوسن میانی (lutetian-bartonian) می باشد. جهت بررسی ارتباط میان عیار فسفات و محتوای فرامینیفری، درصد فراوانی فرامینیفرای بنتیک و پلانکتونیک در مقاطع تعیین و در نمودار مشخص شد. تجزیه و تحلیل داده های نموداری نشان می دهد که حضور دو گونه morozovelloides crassatus و orbullinoides beckmanni در لایه های دارای ارزش اقتصادی کانسار کوه لار و نیز بالا بودن نسبت فرامینیفرای بنتیک به پلانکتیک (b/p ratio) در آنها، تشخیص این افق ها را از لایه های فسفات دار ولی فاقد ارزش اقتصادی زیرین امکان پذیر ساخته و بنابراین می توان چنین اظهار داشت که ارتباط میان محتوای فسیلی و عیار ماده معدنی در منطقه برقرار بوده و می توان از این روش جهت تعیین افق فسفات دار در منطقه استفاده کرد. با نگاهی به گستره زمانی فرامینیفرای سازند پابده در کوه لار می توان دریافت که کلیه گونه های morozovelid در توالی آهک های نازک لایه و لامیناسیون دار بخش زیرین سازند پابده به طور کامل از بین رفته اند. از طرف دیگر با مقایسه بیوزوناسیون مشخص شده در کوه لار با بیوزوناسیون ارائه شده توسط وایند (wynd, 1965) در برش الگو (تنگ پابده) و نیز سایر برش ها این نتیجه حاصل می آید که گونه های morozovelid در سایر برش های مطالعه شده در زاگرس چین خورده گزارش شده اند و تا توالی ائوسن میانی حضور دارند. به همین منظور در تحقیق پیش رو تلاش شد تا عامل انقراض morozovelids در کوه لار تعیین گردد.